Medicinale paddenstoelen

De kracht van medicinale paddenstoelen

Bent u al bekend met de kracht van medicinale paddenstoelen? De toepassing van paddenstoelen, schimmels en zwammen als behandeling is één van de oudste natuurlijke geneesmethoden ter wereld. Het gebruik van medicinale paddenstoelen heeft een lange geschiedenis, die teruggaat tot de Traditionele Chinese Geneeskunde en Ayurveda. Maar ook oude beschavingen zoals de Romeinen en Egyptenaren waren duizenden jaren geleden al bekend met de heilzame eigenschappen van medicinale paddenstoelen en wisten hoe ze deze konden gebruiken om de gezondheid van lichaam en geest te verbeteren. Hieronder gaan wij verder in op de volgende onderwerpen:

• Effecten medicinale paddenstoelen
• Nuttige stoffen in medicinale paddenstoelen
• Voorbeelden medicinale paddenstoelen
• Waar zitten de werkzame stoffen?
• Kweek van medicinale paddenstoelen
• Poeders en capsules
• Geschiedenis medicinale paddenstoelen

Effecten medicinale paddenstoelen

Iedere soort medicinale paddenstoel heeft weer een ander effect. Toch zijn er ook veel overeenkomsten tussen medicinale paddenstoelen. Bij veel medicinale paddenstoelensoorten zien wij één of meer van de volgende effecten terugkomen:

• versterkt het immuunsysteem
• antibacterieel
• antiviraal
• anti-inflammatoir
• cholesterolverlagend
• tegen oxidatieve stress
• tegen gebrek aan bepaalde mineralen

Nuttige stoffen in medicinale paddenstoelen

In medicinale paddenstoelen komen de volgende nuttige stoffen vaak voor:

• Essentiële suikers en polysachariden
• Triterpenen
• Antioxidanten
• Essentiële aminozuren
• Minarelen en sporenelementen

Iedere nuttige stof heeft weer een andere uitwerking in het lichaam.

Essentiële suikers en polysachariden

In de scheikunde gebruikt men de term ‘suikers’ voor een categorie biologische stoffen bestaande uit reeksen van kleine koolhydraatmoleculen (monosachariden).

Nu kunnen deze reeksen heel kort zijn (monosachariden) of heel lang (polysachariden). In medicinale paddenstoelen zitten vooral suikers met lange reeksen koolhydraatmoleculen. Het gaat dan onder andere om de volgende essentiële suikers:

• bèta-glucane 1.3
• bèta-glucane 1.6

Deze essentiële suikers uit medicinale paddenstoelen hebben drie voordelen:

• zij versterken het immuunsysteem
• zij kunnen cholesterolverlagend werken
• zij helpen bij een goede regulering van de bloedsuikerspiegel

Triterpenen

Net als suikers zijn ook triterpenen een categorie organische stoffen met een bepaalde chemische samenstelling.

Triterpenen die veel voorkomen in medicinale paddenstoelen zijn betuline of betulinezuur. Deze triterpenen hebben antibacteriële, antivirale en ontstekingsremmende eigenschappen.

Antioxidanten

In medicinale paddenstoelen zitten ook antioxidanten. De belangrijkste antioxidant in medicinale paddenstoelen is glutathion. Deze antioxidant speelt een belangrijke rol bij de huishouding van vrije radicalen. Dit werkt als volgt:

Vrije radicalen zijn stoffen die men kan vergelijken met een dubbelzijdig zwaard. Enerzijds gebruikt het lichaam vrije radicalen om ongewenste bacteriën te doden en om beschadigde eiwitten in de spieren op te ruimen. Anderzijds kan een teveel aan vrije radicalen schadelijk zijn voor cellen en weefsel.

Het antioxidant glutathion kan een teveel aan vrije radicalen onschadelijk maken.

Essentiële aminozuren

Van de 22 bestaande aminozuren kan het lichaam er zelf 13 aanmaken. De andere 9 aminozuren moet u dus via voeding binnenkrijgen. Deze noemen wij de essentiële aminozuren, omdat uw lichaam ze niet zelf kan aanmaken.

Bij een voldoende gevarieerd eetpatroon krijgt men meestal wel voldoende essentiële aminozuren binnen. Als dat om een of andere reden toch niet lukt, dan kunnen medicinale paddenstoelen prima dienen als aanvulling. Medicinale paddenstoelen zijn namelijk rijk aan essentiële aminozuren.

Mineralen en sporenelementen

Uw lichaam heeft kleine hoeveelheden mineralen nodig (bijv. calcium, chloor, fosfor) en sporenelementen (chroom, fluoride, ijzer).

Er kunnen redenen zijn waarom u te weinig van deze mineralen en sporenelementen in uw lichaam krijgt. Dit kunt u dan aanvullen door het innemen van medicinale paddenstoelen. Medicinale paddenstoelen zijn namelijk rijk aan mineralen en sporenelementen.

Voorbeelden medicinale paddenstoelen

Het zou te ver voeren om alle 800 bekende medicinale paddenstoelen hier te vermelden. Daarom beperken wij ons tot de meest populaire soorten.

Reishi (Ganoderma Lucidum)

Deze medicinale paddenstoel kent een antibacteriële en antivirale werking. Verder is Reishi rijk aan antioxidanten. Daarnaast help Reishi voor een goede balans van de hormoonhuishouding.

De officiële Nederlandse naam is Gesteelde lakzwam, maar meestal gebruikt men de Japanse naam Reishi. In Japan wordt Reishi namelijk al eeuwenlang gebruikt als medicinale paddenstoel.

Lion’s Mane (Hericium Erinaceus)

Voor de groei, productie en het onderhoud van neuronen in de hersenen zijn neuropeptiden nodig. Lion’s Mane helpt de hersenen bij de productie van deze neuropeptiden.

De Nederlandse benaming is Pruikzwam. Echter wanneer deze zwam als medicinale paddenstoel wordt verkocht, dan gebruikt men de Engelse naam Lion’s Mane. Of het eerste deel uit de wetenschappelijke naam: Hericium.

Cordyceps CS-4

Aan de medicinale paddenstoel Cordyceps zijn een hele reeks nuttige eigenschappen verbonden. Zo bestaan er aanwijzingen dat Cordyceps zou kunnen helpen bij aandoeningen aan de luchtwegen en leveraandoeningen. Volgens de Traditionele Chinese Geneeskunde zou Cordyceps zelfs de vruchtbaarheid van een vrouw kunnen verhogen.

Tot zeer recent was Cordyceps een zeer dure medicinale paddenstoel, omdat hij niet kunstmatig kon worden gekweekt. In de natuur groeit Cordyceps namelijk als parasiet in het lichaam van een nachtvlindersoort dat voornamelijk hoog in de Himalaya voorkomt.

Tegenwoordig kan Cordyceps ook in een laboratoriumomgeving worden gekweekt door middel van vloeibare fermentatie. De medicinale paddenstoel die zo wordt gekweekt noemen wij Cordyceps CS-4.

Maitake (Grifola Frondosa)

Behalve als medicinale paddenstoel, wordt Maitake ook gebruikt als ingrediënt in de keuken. Echter de smakelijke variant bevat erg weinig werkzame stoffen. Daarom bestaat er een aparte teelt gericht op de productie van Maitake als medicinale paddenstoel.

De Nederlandse naam is Eikhaas, maar meestal gebruikt men de Japanse benaming Maitake. Deze medicinale paddenstoel wordt vooral gebruikt vanwege de antivirale en ontstekingsremmende werking.

Chaga (Inonotus obliquus)

In Chaga zit een groot aantal antioxidanten. Daarnaast geldt Chaga als een plantaardig antibioticum.

De Nederlandse naam is Berkenweerschijnzwam, maar meestal gebruiken wij de Russische benaming Chaga.

Waar zitten de werkzame stoffen?

In de biologie gebruikt men de term paddenstoel eigenlijk alleen voor het zichtbare deel van een zwam. Andere onderdelen van een zwam zijn de wortels en de zaden. De wortels noemen wij mycelium. De zaden noemen wij sporen.

Nu kan het sterk per zwam verschillen in welk onderdeel de meeste nuttige stoffen zitten. Daarom wordt voor verwerking soms de paddenstoel gebruikt, soms het mycelium, soms de sporen of een combinatie van deze drie.

Kweek van medicinale paddenstoelen

Vroeger was men aangewezen op wildplukken voor de verzameling van medicinale paddenstoelen. Tegenwoordig worden de meeste medicinale paddenstoelen gekweekt.

Voordelen van teelt

Teelt verdient de voorkeur boven wildplukken om de volgende redenen:

• Natuurbehoud:
  Sommige medicinale paddenstoelen komen in de natuur weinig voor. Grootschalig wildplukken van de paddenstoelen kan dan een grote impact hebben op een ecosysteem.
• Kostenbesparing:
  Wild plukken kan nogal arbeidsintensief zijn. Voor teelt in een gecontroleerde omgeving is startkapitaal nodig. Echter na deze investering zijn de kosten veel lager dan bij wildplukken.
• Zuiverheid:
  Door teelt in een gecontroleerde omgeving heeft de kweker helemaal volledig in de hand welke stoffen een zwam binnenkrijgt.

Vormen van teelt

Er bestaan verschillende manieren om medicinale paddenstoelen te kweken. Voor welke methode men kiest hangt af van de soort paddenstoel, de verhouding van werkzame stoffen die men wenst en de kosten.

De volgende methoden worden veel toegepast:

• Grain Spawn
• Substraatteelt
• Vloeibare fermentatie

Grain Spawn

Bij deze methode kweekt men de medicinale paddenstoelen op een ondergrond van gesteriliseerd graan of rijst. Vaak worden vervolgens alleen de wortels (mycelium) geoogst voor verdere verwerking. Daarom noemt men deze methode ook wel Mycelium on Grain (MOG).

Belangrijkste voordeel zijn de lage kosten. Nadeel is dat MOG bij sommige soorten leidt tot minder werkzame stoffen.

Substraatteelt

Bij substraatteelt gebruikt men een kunstmatig samengestelde bodem (substraat) die een natuurlijke cyclus nabootst. Er bestaan twee vormen van substraten:

• Houtsubstraat: Houtsnippers of zaagsel waaraan kalk is toegevoegd.
• Compostsubstraat: Gefermenteerde mestsoorten waaraan stro, kalk en andere elementen zijn toegevoegd.

Deze vorm van teelt is duurder dan Grain Spawn. Echter dat is het waard, want medicinale paddenstoelen op basis van substraatteelt zijn van een hogere kwaliteit.

Vloeibare fermentatie

Er bestaat een groep zwammen die in de natuur als een soort parasieten groeien op rupsen, insecten en geleedpotigen. Dit zijn de Cordyceps.

Tot voor kort was men bij Cordyceps aangewezen op wildplukken. Echter recent heeft men een innovatieve methode ontwikkeld om Cordyceps te kweken in een laboratoriumomgeving. Hiervoor gebruikt men een proces dat heet vloeibare fermentatie. Dit werkt als volgt:

Eerst mengt men water met bepaalde nutriënten in een roestvrijstalen tank. Aan dit mengsel wordt vervolgens een klein beetje levend mycelium toegevoegd van Cordyceps CS-4.

Hierna laat men het mycelium gedurende 3 tot 8 dagen in het mengsel groeien terwijl het mengsel in beweging wordt gehouden.

Wilde Chaga

Ten slotte zijn er enkele soorten medicinale paddenstoelen die zich nog steeds niet goed laten kweken. Het bekendste voorbeeld hiervan is Chaga.

Men heeft wel geprobeerd om Chaga te verbouwen, maar de zwam die dan groeit, blijkt veel minder werkzame stoffen te bevatten. Daarom is men voor Chaga nog steeds aangewezen op wildplukken.

Poeders en capsules

Vroeger gebruikte men medicinale paddenstoelen door er thee van te zetten. Of door ze eerst te laten drogen in de zon of boven een laag vuur.

Tegenwoordig worden medicinale paddenstoelen meestal verkocht in poedervorm of als capsules. Dit heeft een aantal voordelen:

• Meer werkzame stoffen
• Hogere biobeschikbaarheid
• Eenvoudige dosereing

Meer werkzame stoffen

In de praktijk gebruikt men twee verschillende methoden om medicinale paddenstoelen te verwerken tot een poeder of capsules:

• heet water-extractie:
  voor een hoge concentratie polysachariden
• ethanolextractie:

voor een hoge concentratie triterpenen

Om zoveel mogelijk van alle nuttige stoffen in het eindproduct te krijgen, gebruikt men vaak een combinatie van deze twee methoden.

Hogere biobeschikbaarheid

De mate waarin een nuttige stof uit een voedselsupplement wordt opgenomen door het lichaam noemen wij biobeschikbaarheid.

Onverwerkte medicinale paddenstoelen bevatten veel vezels die de biobeschikbaarheid van de werkzame stoffen omlaag haalt. Door middel van water- en ethanolextractie scheidt men de werkzame stoffen van de overbodig vezels. Het eindproduct kent een veel hogere biobeschikbaarheid.

Eenvoudige dosering

Op de verpakking en/of bijsluiter staat hoeveel werkzame stoffen er precies in een poeder zitten of hoeveel er precies in een capsule zit. Dat maakt een exacte dosering veel eenvoudiger.

Geschiedenis medicinale paddenstoelen

Het is onbekend wanneer de eerste mensen paddenstoelen gingen gebruiken voor medicinale doeleinden. Dat is in ieder geval hééééél lang geleden.

Steentijd

Het gebruik van medicinale paddenstoelen gaat minimaal terug tot de steentijd. Dat weten dankzij een ijsmummie die eind twintigste eeuw in de Italiaanse Alpen was gevonden.

Deze ijsmummie is circa 5300 jaar oud. Toen hij in het ijs werd gevonden, had hij kleding aan en hij had verschillende voorwerpen bij zich. Wat hij onder andere bij zich had, waren twee zwammen: de Echte Tondelzwam (geschikt voor vuur maken) én de Berkenzwam die bekend staat om zijn antibacteriële, antiparasitaire en antitumorale eigenschappen.

Klassieke oudheid

Ook in de klassieke oudheid gebruikte men medicinale paddenstoelen.

De Romein Plinius de Oudere (24 – 79 na Christus) schreef veel over de natuur. Een aantal van zijn teksten gaan over medicinale paddenstoelen.

Ook de Griekse arts Pedanius Diocorides (ca. 40 – 90 na Christus) schreef over medicinale paddenstoelen.

De eeuwen daarna verloor de westerse geneeskunde langzaam de interesse in medicinale paddenstoelen. Hierdoor is veel kennis verloren gegaan.

Gelukkig bleef de kennis over medicinale paddenstoelen elders op de wereld wel behouden.

China

De oudst bewaarde Chinese teksten over medicinale paddenstoelen stammen uit de tweede eeuw voor Christus. Echter waarschijnlijk gaat de kennis over medicinale paddenstoelen in China veel verder terug.

Uit archeologische vondsten leidt men af dat de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) ergens tussen 5.000 en 7.000 jaar geleden ontstond. Het is zeer waarschijnlijk dat medicinale paddenstoelen toen al deel uitmaakten van de TCG.

En tegenwoordig maken medicinale paddenstoelen nog steeds deel uit van de Traditionele Chinese geneeskunde.

Moderne tijd

In Azië is de kennis over het geneeskrachtig potentieel van paddenstoelen nooit verloren gegaan. Het hoeft daarom niet te verbazen, dat Aziatische landen in de moderne tijd als eersten medisch wetenschappelijk onderzoek gingen doen naar de werking van medicinale paddenstoelen.

De rest van de wereld volgde in de jaren tachtig van de twintigste eeuw. Tegenwoordig vindt er ook in Europa en Amerika steeds meer medisch onderzoek plaats naar medicinale paddenstoelen.

Meer weten

Meer weten over medicinale paddenstoelen? Neem gerust contact op. Wij helpen u graag verder.